ଜଣେ ପରୀକ୍ଷାଗାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଭାବରେ, ଆପଣଙ୍କୁ ସବୁଠାରୁ ଜରୁରୀ ଉପକରଣ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ଏକ pH ମିଟର। ଏହି ଉପକରଣ ଆପଣଙ୍କୁ ସଠିକ ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଫଳାଫଳ ପାଇବା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏହି ଲେଖାରେ, ଆମେ pH ମିଟର କ'ଣ, ଏହା କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷାଗାର ବିଶ୍ଳେଷଣରେ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବୁ।
ପିଏଚ୍ ମିଟର କ’ଣ?
pH ମିଟର ହେଉଛି ଏକ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ଉପକରଣ ଯାହା ଦ୍ରବଣର pH (ଏସିଡିଟି କିମ୍ବା କ୍ଷାରତା) ମାପିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଏଥିରେ ଏକ ପ୍ରୋବ୍ ଥାଏ ଯାହାକୁ ପରୀକ୍ଷିତ ଦ୍ରବଣରେ ଭର୍ତି କରାଯାଏ, ଏବଂ ଏହି ଉପକରଣ ପ୍ରୋବ୍ ଏବଂ ଏକ ସନ୍ଦର୍ଭ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଭବତା ମାପ କରେ। ଏହି ବିଭବତାକୁ ତା'ପରେ pH ପଠନରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରାଯାଏ।
ଏକ pH ମିଟର କିପରି କାମ କରେ?
ଏକ pH ମିଟର ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋକେମିଷ୍ଟ୍ରି ନୀତି ଉପରେ ଆଧାରିତ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ। ପ୍ରୋବ୍ରେ ଏକ କାଚ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ଥାଏ, ଯାହା ଏକ ପତଳା, ସମ୍ବେଦନଶୀଳ କାଚ ପରଦା ଯାହା ଦ୍ରବଣର ଅମ୍ଳତା କିମ୍ବା କ୍ଷାରତ୍ୱରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରତି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ। ଏହି ପରଦା ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସାମଗ୍ରୀ ସହିତ ଆବୃତ ହୋଇଥାଏ ଯାହା ଏକ ଅମ୍ଳୀୟ କିମ୍ବା ମୌଳିକ ଦ୍ରବଣ ସହିତ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଲେ ଏକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଭବ ସୃଷ୍ଟି କରେ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ରେଫରେନ୍ସ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ଏକ ସ୍ଥିର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଭବ ପ୍ରଦାନ କରେ ଯାହାକୁ କାଚ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ବିଭବ ସହିତ ତୁଳନା ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ତା'ପରେ pH ମିଟର ଦ୍ୱାରା ଦୁଇଟି ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବିଭବରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ମାପ କରାଯାଏ, ଏବଂ ଏକ pH ପଠନ ଗଣନା କରାଯାଏ।
ପରୀକ୍ଷାଗାର ବିଶ୍ଳେଷଣରେ pH ମିଟରର ଗୁରୁତ୍ୱ
ପରୀକ୍ଷାଗାର ବିଶ୍ଳେଷଣରେ pH ମିଟର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଉପକରଣ, ଏବଂ ଏହାକୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୟୋଗରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଯଥା:
1. ପରିବେଶଗତ ପରୀକ୍ଷଣ
ପରିବେଶଗତ ପରୀକ୍ଷଣରେ, ମାଟି, ପାଣି ଏବଂ ବାୟୁର pH ମାପ କରିବା ପାଇଁ pH ମିଟର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ପରିବେଶର ଗୁଣବତ୍ତା ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ଏବଂ ପ୍ରଦୂଷଣର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉତ୍ସ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ସୂଚନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ।
୨. ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ପାନୀୟ ପରୀକ୍ଷା
ଖାଦ୍ୟ ଏବଂ ପାନୀୟ ଶିଳ୍ପରେ, ବିଭିନ୍ନ ଉତ୍ପାଦର ଏସିଡିଟି କିମ୍ବା କ୍ଷାରତା ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବା ପାଇଁ pH ମିଟର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଏହି ସୂଚନା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଯେ ଉତ୍ପାଦଟି ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ନିରାପଦ ଏବଂ ନିୟାମକ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରେ।
3. ଔଷଧ ବିଶ୍ଳେଷଣ
ଔଷଧ ବିଶ୍ଳେଷଣରେ, ଔଷଧ ଫର୍ମୁଲେସନର pH ମାପିବା ପାଇଁ pH ମିଟର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ। ଔଷଧ ସ୍ଥିର ଏବଂ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଅଛି କି ନାହିଁ ତାହା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ସୂଚନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ।
୪. ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣ
ରାସାୟନିକ ବିଶ୍ଳେଷଣରେ,ପିଏଚ୍ ମିଟରଏସିଡ୍ ଏବଂ କ୍ଷାର ସମେତ ଦ୍ରବଣର pH ମାପ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ। ଦ୍ରବଣର ସାନ୍ଦ୍ରତା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିବା ଏବଂ ଘଟିପାରୁଥିବା ଯେକୌଣସି ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଚିହ୍ନଟ କରିବା ପାଇଁ ଏହି ସୂଚନା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ।
ପିଏଚ୍ ମିଟରର ପ୍ରକାରଭେଦ
ପିଏଚ ମିଟର ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରକାରର: ଆନାଲଗ୍ ଏବଂ ଡିଜିଟାଲ୍।
ଆନାଲଗ୍ ପିଏଚ୍ ମିଟର
ଆନାଲଗ୍ ପିଏଚ୍ ମିଟରଗୁଡ଼ିକ ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରକାରର ପିଏଚ୍ ମିଟର, ଏବଂ ସେମାନେ ପିଏଚ୍ ରିଡିଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଛୁଞ୍ଚି ଏବଂ ଏକ ସ୍କେଲ୍ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ଏହି ମିଟରଗୁଡ଼ିକ ଡିଜିଟାଲ୍ ମିଟର ତୁଳନାରେ କମ୍ ମହଙ୍ଗା, କିନ୍ତୁ ଏଗୁଡ଼ିକ କମ୍ ସଠିକ୍ ଏବଂ କମ୍ ସଠିକ।
ଡିଜିଟାଲ୍ ପିଏଚ୍ ମିଟର
ଡିଜିଟାଲ୍ ପିଏଚ୍ ମିଟରଗୁଡ଼ିକ ଆଧୁନିକ ପ୍ରକାରର ପିଏଚ୍ ମିଟର, ଏବଂ ସେମାନେ ପିଏଚ୍ ରିଡିଂ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ପାଇଁ ଏକ LCD ସ୍କ୍ରିନ୍ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ଏହି ମିଟରଗୁଡ଼ିକ ଆନାଲଗ୍ ମିଟର ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ସଠିକ୍ ଏବଂ ସଠିକ, କିନ୍ତୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଅଧିକ ମହଙ୍ଗା।
pH ମିଟର କାଲିବ୍ରେସନ୍
ଏକ pH ମିଟର ସଠିକ ଏବଂ ସଠିକ ପାଠନ ପ୍ରଦାନ କରେ ତାହା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ କାଲିବ୍ରେସନ୍ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦକ୍ଷେପ। କାଲିବ୍ରେସନ୍ ଏକ ଜଣାଶୁଣା ମାନକ ଦ୍ରବଣର pH ସହିତ ମେଳ ଖାଉଥିବା ମିଟରକୁ ଆଡଜଷ୍ଟ କରିବା ସହିତ ଜଡିତ। ଏକ pH ମିଟରକୁ କାଲିବ୍ରେଟ୍ କରିବା ପାଇଁ, ଆପଣଙ୍କୁ ଜଣାଶୁଣା pH ମୂଲ୍ୟ ସହିତ ମାନକ ଦ୍ରବଣର ଏକ ସେଟ୍ ଆବଶ୍ୟକ ହେବ। ଏହି ଦ୍ରବଣଗୁଡ଼ିକ ଆପଣ ପରୀକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ଥିବା pH ମୂଲ୍ୟର ପରିସରକୁ କଭର କରିବା ଉଚିତ। pH ମିଟରକୁ ପ୍ରଥମେ ସବୁଠାରୁ ଏସିଡିକ୍ କିମ୍ବା ମୌଳିକ ମାନକ ଦ୍ରବଣରେ କାଲିବ୍ରେଟ୍ କରାଯାଏ, ଏବଂ ତା’ପରେ pH ବୃଦ୍ଧି କରିବା କ୍ରମରେ ଏହାକୁ ଅବଶିଷ୍ଟ ଦ୍ରବଣରେ କାଲିବ୍ରେଟ୍ କରାଯାଏ।
ପିଏଚ୍ ମିଟରର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ
ଏକ pH ମିଟର ସଠିକ୍ ଏବଂ ସଠିକ୍ ପାଠନ ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଏହାର ସଠିକ୍ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏକ pH ମିଟର ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଁ କିଛି ଟିପ୍ସ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ:
- ପ୍ରୋବ୍ ଏବଂ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ନିୟମିତ ସଫା କରିବା
- ପିଏଚ୍ ମିଟରକୁ ଶୁଖିଲା ଏବଂ ଥଣ୍ଡା ସ୍ଥାନରେ ରଖିବା
- ନିୟମିତ ଭାବରେ ମିଟରକୁ କାଲିବ୍ରେଟ୍ କରିବା
- ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ପ୍ରୋବ୍ ଏବଂ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋଡ୍ ବଦଳାଇବା
ପୋଷ୍ଟ ସମୟ: ମଇ-୦୬-୨୦୨୩